De River Club ligt op gewilde grond in Kaapstad. Maar het plan om er appartementen te bouwen, is omstreden. Dit is de eerste grond die Nederlanders in 1657 van de inheemse bevolking afpakten.
Niels Posthumus 10 maart 2020, 9:51
Tauriq Jenkins (39) noemt het ‘de eindstrijd’ van een conflict dat 363 jaar geleden met de Nederlandse kolonisten in Kaapstad begon. Hij wijst naar de golfbaan River Club in de wijk Observatory achter hem, op de plek waar de Liesbeek en de Zwarte Rivier samenkomen. Het is heilige én historisch cruciale grond voor de Khoikhoi- en San-volken, legt hij uit, de twee oorspronkelijke volken van Zuid-Afrika, wier belangen hij behartigt.
Start Best gelezen Net binnen Zoeken Service
Een projectontwikkelaar wil, met steun van het stadsbestuur, 22 flats bouwen met 150.000 vierkante meter aan winkels, luxe- appartementen en kantoren op het terrein van de River Club. Kosten: 230 miljoen euro. Het moet een van de belangrijkste bouwprojecten in Kaapstad worden. Doordat de River Club dicht bij het stadscentrum ligt, behoort deze plek tot de meest gewilde bouwgrond in Zuid-Afrika.
Gewild was deze grond ook in 1657 al. “Toen pakte Jan van Riebeeck precies dit stuk land als allereerste van de Khoikhoi af”, zegt Jenkins. “Die landroof leidde in de eeuwen daarna tot een steeds verdere koloniale expansie. De Nederlandse kolonisten dreven de Khoikhoi en San almaar verder landinwaarts. Het resulteerde in onder meer zestien Khoikhoi-oorlogen en een massamoord op de San. Deze plek is als startpunt van dat alles van cruciaal historisch belang.”
‘Juist deze plek biedt de beste kansen voor duurzame stadsontwikkeling’
Zo denkt Heritage Western Cape (HRC) er ook over. Dat overheids- orgaan van de provincie Westkaap – een soort Monumentenzorg – veegde half februari de vloer aan met het (verplichte) onderzoek dat de eigenaar van River Club deed naar de gevolgen voor het nationaal erfgoed van zijn bouwplannen. HRC-directeur Mxolisi Dlamuka noemde het onderzoek inadequaat, vol fouten, problematisch en niet in overeenstemming met de erfgoedwetten.
Toch ziet het bestuur van Kaapstad de bouw wel zitten. “River Club ligt in het hart van de stad, in een gebied waar investeringen welkom zijn”, licht Marian Nieuwoudt toe. Zij is lid van het comité voor stadsplanning en milieu binnen het stadsbestuur. “In het stadshart hebben we een goede infrastructuur en openbaar vervoer. Dus juist deze plek biedt de beste kansen voor duurzame en bestendige stadsontwikkeling.” Verder naar de randen wordt Kaapstad snel armer.
Volgens Jenkins gaat het alleen maar om geld. “In 1657 besloot de Verenigde Oost-Indische Compagnie omwille van de winst ons land af te pakken. Nu, eeuwen later, zijn de motieven hetzelfde. Opnieuw
krijgen bedrijfsbelangen voorrang. En net als vroeger wordt een
Start Best gelezen Net binnen Zoeken Serviceverdeel-en-heersstrategie toegepast.” Hij doelt op de recente switch van het First Nations Collective, een andere Khoikhoi- en San- organisatie. Die was aanvankelijk eveneens tegen de bouwplannen, maar is sinds kort – volgens Jenkins na omkoping – opeens vurig voor.
Verhipping maakt het stadscentrum aantrekkelijker, maar laat ook de huren snel stijgen
De eigenaar van de River Club is een succesvolle zakenman met 34 bedrijven en investeringsfirma’s. Hij wordt vaak gezien als het gezicht van de gentrificatie van Kaapstad. Die verhipping maakt het stadscentrum aantrekkelijker, maar laat ook de huren snel stijgen. Bouwers zijn daarom nu wettelijk verplicht ook een percentage kleinere appartementen in hun plannen op te nemen. Maar buurtorganisaties rond de River Club wijzen erop dat de prijzen van zulke zogenaamd sociale huizen op een toplocatie als deze na oplevering direct zullen stijgen en alsnog onbetaalbaar worden voor veruit de meeste Zuid-Afrikanen.
Maar Jenkins staat nu toch ook naast een golfbaan? De heilige grond van zijn volk is al decennialang onteerd. Is een nieuwe investering, die in barre Zuid-Afrikaanse economische tijden vele honderden banen zal creëren, dus niet op zijn minst een kleine verbetering? Hij schudt beslist zijn hoofd. “Voor de golfbaan kwam, was er een vuilstortplaats”, verzucht hij. “Dat was nog erger. Dus ja, onze heilige plek is al twee keer verkracht. Maar dat wil toch niet zeggen dat wij nu moeten denken: ach ja, doe dat dan ook nog maar een derde keer?”
Hij weigert op te geven. “Het is de plek waar de Khoikhoi en San in contact kwamen met de rest van de wereld.” Hij schudt zijn hoofd. “Je moet de plek zien als de Ground Zero van het huidige Zuid-Afrika. Over de bestemming moeten we in alle rust, zonder financiële druk, via burgerinspraak met z’n allen kunnen beslissen. Het was de eerste plek waar we lang geleden om begonnen te vechten. Daarom is het nu een cruciale plek bij het stimuleren van onderlinge verzoening.”
Lees ook: Kaapstad is voor de rijken
Start Best gelezen Net binnen Zoeken Service
Veryupping van karakteristieke stadswijken speelt op veel plekken, ook in Nederland, en niet tot ieders genoegen. Bo-Kaap, uithangbord van Kaapstad, staat nu zelfs op een mondiale lijst van ernstig bedreigde cultureel-historische stadsgebieden.